ایران؛ سنت‌های الهی و مسئله‌ی پیشرفت

پایگاه رهنما:

«سنت‌های الهی» قوانینی هستند که خداوند جهان را بر اساس آن‌ها خلق کرده است؛ مثل قوانین فیزیک، شیمی و ... . همان‌طور که کسی نمی‌تواند قوانین فیزیک را از بین برده و با آن‌ها مبارزه کند، در مسیر پیشرفت اقتصادی یک کشور نیز قوانینی وجود دارند که کشوری نمی‌تواند بدون توجه به آن‌ها به رشد و توسعه‌ی اقتصادی برسد. به همین خاطر رهبر حکیم انقلاب در دیدار با رئیس و مسئولان قوه‌ی قضائیه (7/4/1401) فرمودند: «سعی کنیم خودمان را مصداق سنّت‌های الهی در راه پیشرفت قرار بدهیم». اما این سنت‌ها، کدام‌ها هستند و دقیقاً باید چه اقداماتی انجام دهیم تا مصداق آن‌ها شویم و به پیشرفت برسیم!؟ اصلاً آیا برخی کشورهای غربی که پیشرفت کردند نیز خود را مصداق این سنت‌ها قرار دادند!؟ ما در کدام بخش‌های اقتصادی خوب عمل کردیم و در کدام حوزه‌ها کم‌کاری کردیم!؟ در این یادداشت به پاسخ این پرسش‌های مهم پرداخته‌ایم.

• تلاش؛ شرط نخست

رهبرمعظم انقلاب در دیدار با دانشگاهیان سمنان (18/8/1385) فرمودند: «(آمریکایی‌ها) امروز در قله‌ی علمند؛ چون تلاش کردند. تلاش به دین و ایمان و کفر و اسلام، ارتباطی ندارد؛ قرآن این را می‌گوید. من بارها این آیه را گفته و خوانده‌ام: «کلاًّ نمدّ هؤلاء و هؤلاء»؛ ما به همه کمک می‌کنیم؛ این سنت الهی است». بنابراین تلاش، شرط نخست پیشرفت است و هر کشوری در این دنیا، تلاش کند، پیشرفت خواهد کرد. البته آمریکایی‌ها در دنیا ظلم می‌کنند، تمدنشان را تک‌بعدی ساخته‌اند و معنویت و انسانیت در آن جایگاهی ندارد که طبعاً بر اساس همین آیات شریفه (18، 19 و 20 سوره‌ی اسراء) به دلیل این ظلم‌ها و جنایت‌ها در قیامت در جهنم خواهند بود اما در عالم ماده اگر تلاشی کردند، نتیجه‌اش را خواهند دید و این خود از سنت‌های الهی است. ما نیز باید تلاش کنیم و باید بدانیم که راه میان‌بری وجود ندارد. خیلی اوقات پیش‌ می‌آید که ما انتظار داریم قدرت خریدمان، مانند قدرت خرید مردم پیشرفته باشد، در حالی که به بهره‌وری بالا، پرکاری، نظم و تلاش مردم آن کشورها توجه نمی‌کنیم.

• مقاومت مقابل استکبار

«ملّت هایی که فکری دارند، هویّتی دارند، انگیزه‌ای دارند، متّکی به خدا هستند، متوکّل علی‌الله هستند، می‌ایستند و خدای متعال به آنها کمک خواهد کرد. وَلَو قاتَلَکُمُ الَّذینَ کَفَروا لَوَلَّوُا الاَدبارَ ثُمَّ لایَجِدونَ وَلِیًّا وَلا نَصیرًا * سُنَّةَ اللهِ الَّتی قَدخَلَت مِن قَبلُ وَلَن تَجِـدَ لِسُنَّةِ اللهِ تَبدیلا؛ این سنّت الهی است؛ اگر مسلمان ها بِایستند، بر همه‌ی سازوبرگ قدرت های طاغوتی و مستکبر پیروز خواهند شد». این عبارات بخشی از فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی (4/9/1397) بود. بر اساس همین سنت الهی می‌توان دهه‌ی 1390 که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی بود را تحلیل کرد. ملت ایران در این دهه در مقابل تحریم‌های اقتصادی دشمن ایستاد و بر خلاف تصور آمریکایی‌ها (که گمان می‌کردند به زودی اقتصاد ایران فرو می‌پاشد) تاب آورد و اکنون به رشد اقتصادی غیرنفتی مثبت نیز رسیده است و صادرات غیرنفتی (خصوصاً به کشورهای همسایه) رشد قابل توجهی دارد.

• تجربه‌ی دهه‌ی 1390

مصر نقطه‌ی مقابل ماست؛ کشوری با همراهی کامل با سیاست‌های طاغوتی آمریکا و اسرائیل در منطقه و جهان ولی نه تنها توسعه پیدا نکرده است بلکه با مشکلات جدی اقتصادی، فقر گسترده و معضلات اجتماعی گسترده دست و پنجه نرم می‌کند. این در حالی است که مذاکرات برای توافق بازگشت آمریکا به برجام نشان می‌دهد ایران به‌لحاظ سیاسی و اقتصادی دست برتر را دارد که طرف آمریکایی مکرر اعلام می‌کند دیگر توافق به آخر خط رسیده ولی ایران نمی‌پذیرد و آمریکایی‌ها نیز مجبور به ادامه‌ی مذاکرات و دادن امتیازاتی برای متوازن‌تر شدن توافق هستند. همچنین برخی پژوهشگران –نظیر فرهاد گوهردانی؛ پژوهشگر توسعه در دانشگاه یورک انگلستان- معتقدند تفوق امنیتی-سیاسی ایران در منطقه‌ی غرب آسیا و تولید کالای عمومی امنیت در دهه‌ی 1390 اثر خود را در دهه‌های آینده بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت. این در حالی است که در دهه‌ی 1340 که به دهه‌ی طلایی اقتصاد ایران معروف است، اتفاقاً چون کالای عمومی امنیت به‌طور درون‌زا تامین نشد، رژیم پهلوی در دهه‌ی 1350 نتوانست رشد و توسعه‌ی اقتصادی را برای کشور ایجاد کند.

• ارزیابی عملکرد در دو سنت

سنت‌های الهی بسیارند؛ در اینجا به دو مورد از آنها پرداختیم. شاید مهم‌ترین سنتی که پای اقتصاد ما در آن می‌لنگد تلاش علمی و عملی است. دانشگاه‌ها آن‌طور که باید با صنعت ارتباط ندارند و پژوهش‌های دانشگاهی در راستای نیازهای توسعه‌ای کشور نیست. کارگاه‌ها و کارخانه‌های داخلی به دلیل حمایت‌های بعضاً گسترده –مثلاً در صنعت خودرو- ضرورتی به تلاش برای رقابت با رقبای خارجی ندیده‌اند و بنابراین باید تلاشمان را خیلی بیشتر کنیم؛ از بخش خصوصی گرفته تا دانشگاهیان و سیاستگذار اقتصادی. در مقابل شاید سنتی که بیش از همه در آن موفق بودیم، ایستادن مقابل استکبار و طاغوت‌ها بود؛ مقایسه‌ی وضع کنونی کشورمان با برخی کشورهای مشابه –نظیر مصر- که مقاومت نکردند و همچنین برآورد آینده‌ی این کشورها نشان می‌دهد که در مورد این سنت‌ها موفق عمل کردیم و اثرش را نیز در اقتصادمان دیده‌ایم و خواهیم دید.